اخلاق در رسانه های گروهی
اخلاق در رسانه های گروهی
اخلاق خبرنگاری بخش جدایی ناپزیر اصول خبرنگاری میباشد. به همان اندازه که
رعایت اصول
قانون رسانه ها ضروری میباشد، لازم است که اصول اخلاقی خبرنگاری نیز مورد توجه قرار گیرد. اخلاق
رسانه ای درمقام عمل ودر فعالیت های خبرنگاری بسیارمشکل و
اخلاق در رسانه های گروهی
اخلاق خبرنگاری بخش جدایی ناپزیر اصول خبرنگاری میباشد. به همان اندازه که رعایت اصول قانون رسانه ها ضروری میباشد، لازم است که اصول اخلاقی خبرنگاری نیز مورد توجه قرار گیرد. اخلاق رسانه ای درمقام عمل ودر فعالیت های خبرنگاری بسیارمشکل وپرجنجال به نظر میرسد. این مشکل ازاینجا ناشی میشود که؛ نخست مفهومی اخلاق رسانه ای درمکان ها وزمان های مختلف ودرکشورهای مختلف، فرق میکند؛ دوم اینکه عموما ً اخلاق رسانه ای نکته های نوشته شده یی نیستند، وبیشتر برمیگردد به هنجارها وارزش های اجتماعی دریک محدوده خاص زمانی-جغرافیایی.
صدها مورد از تهدید، اخطاریه، محاکمه وحتی قتل خبرنگاران را شاهد هستیم. ازیک طرف این موارد ممکن ناشی از فعالیت های صادقانه ومسلکی خبرنگاران بوده باشد که در نتیجهء افشا گری های وفسادهای اجتماعی و سیاسی منجر به قهر وعمل غیرانسانی مقامات، اشخاص ونهادها شده باشد. ازجانبی هم ممکن است دربعضی موارد ناشی از عدم درنظرگیری اخلاق رسانه ای، هنجارها وارزشهای اجتماعی، توهین وهتک حرمت ویا تجاوز به حریم شخصی افراد بوده باشد؛ که اگر چنین باشد، علت این همه اخطاریه، هشدار وقتل خبرنگاران متوجه فعالیت های غیرمحتاطانه خود خبرنگاران نیز میگردد.
آزادی مطبوعات دقیقاً با اتکا به مسؤولیت آن تعریف میگردد. مسؤولیت پذیری یکی از فاکت اصل های بزرگ در اخلاق رسانه ای میباشد. بررسی ها نشان داده است که رسانه ها موثریت چشمگیری در شکل دهی افکار، نظرها، تلقی ها وبرداشت های مردم در جوامع دارد. این تأثیرگزاری میتواند مثبت ویا منفی باشد. یا به بیان دیگر میتواند جنبه سازندگی وتعلیم دهی ویا ممکن بعد تخریبی نیز داشته باشد. با درنظرداشت این مسایل، چون رسانه ها وظیفه راهنمای مردم به همزیستی، همپذیری، سازندگی وزندگی مسالمت آمیز را دارامیباشد، الزامی است که نحوه تأثیرگزاری رسانه ها اخلاقاً به نفع اجتماع وانسانیت باشد، تا اصالت اطلاع رسانی، روشنگری وتعلیم دهی را آنچنانی که باید، به جا آورد.
درنبشته حاضر تلاش شده است، نخست مطالبی پیرامون اخلاق رسانه ای وسپس وضعیت اخلاق رسانه ای در افغانستان به بررسی گرفته شود وبه دنبال آن اصول بین المللی اخلاق حرفوی خبرنگاری، تصویب شده ای چند سازمان جهانی خواهد آمد.
طرح موضوع:
دو دلیل عمده درین زمینه سبب طرح موضوع کنونی شده است:
1- نقض گستردهء اخلاق رسانه ای توسط دست اندرکاران وکارگزاران رسانه ها در افغانستان.
2- عدم شکل گیری بحث های اکادمیک در زمینه اخلاق رسانه ای، نه در "دانشگاه ها" و نه دراتحادیه ها وتشکل های صنفی خبرنگاران.
مفاهیم اساسی:
اخلاق ورسانه، مفاهیم اصلی وکلیدی این نبشته میباشند. برای روشنی بیشتربه تعریف این مفاهیم میپردازیم.
1- رسانه: مفهوم رسانه درین نوشته، شامل رسانه های چاپی، شنیداری ودیداری- شنیداری، مبتنی برتعریف رسانه در قانون رسانه های همگانی میباشد. " رسانه وسیلهء انتقال پیام، معلومات واطلاعات با استفاده از وسایل زیر میباشد؛ رسانه برقی: رادیو، تلویزیون، شبکه جهانی؛ رسانه چاپی: روزنامه، جریده(هفته نامه، نشریه پانزده روزه، ماهنامه، مجله، گاهنامه، فصلنامه، پوستر وبولیتن)؛ و آژانس خبر رسانی.
2- اخلاق: اخلاق در لغت به معنی خلق وخوی بوده اما اصطلاحاً تعریف های گوناگونی دارد. همین عدم تعریف مشخص وهمه پذیر سبب پیدایی مشکلاتی درین زمینه شده است. اخلاق بیان کنندهء درستی ونادرستی رفتار وخوبی یا بدی منش فرد است. قضاوت اخلاقی در کنار دلایل وانگیزه ها به رفتارمردم، ونیزبه منش ها وخصلت های کلی ترآن مربوط میشود. درمجموع معیارهای اخلاقی، بخشی از زندگی مردم را تشکیل میدهد که انتخاب و رفتارانسان ها را هدایت میکند.
درین نوشته منظور ازاخلاق عبارت از الگوهای کارکردی- رفتاری آن میباشد. درین مورد پلروبژیک مینویسد:" اخلاق را میتوان به مثابهء الگوی رفتاری که مبتنی بر ارزشهای مطلق ناظر برخیر وخوبی است، توصیف کرد.
ازلحاظ کارکرد، دانشمندان اخلاق را به اخلاق توصیفی واخلاق هنجاری بخش بندی نموده اند. اخلاق توصیفی عبارت از تحقیق تجربی- توصیفی وعلمی- تاریخی از نوع تحقیقات که انسان شناسان، روان شناسان وجامعه شناسان درزمینه های اخلاقی انجام میدهند، میباشد. هدف ازآن توصیف وتبیین اصول اخلاقی و، ازرهگذرآن، دست یابی به نظریه در باب سرشت اخلاقی انسان است که هیچ توصیه، دستور وحکم اخلاقی را دربرندارد.
اما آنچه محور بحث این نوشته است، اخلاق هنجاری میباشد که منظورازآن فراهم آوری اصول واحکام اخلاقی است که گزاره های آن توصیه وترغیب یا نهی ومنع اخلاقی را دربر دارد. وازمخاطب، عمل به آنرا طلب میکند. البته معنی هنجاری در اینجا بیشتریک معیاراست، تادستور. دربحث اخلاق رسانه ای دقیقاً بخش اخلاق هنجاری مورد مطالعه قرار میگیرد؛ چون در اخلاق رسانه ای بحث ازباید ها ونبایدها و یا توصیه ونهی درمیان است.
